Medical Geography

 वैद्यकीय भूगोल

        वैद्यकीय भूगोल हा अभ्यास शाखा आहे ज्यामुळे माणसाच्या आरोग्यावर पृथ्वीवरील प्राकृतिक घटकांचा आणि त्यांच्या संचाराच्या प्रभावाचा अभ्यास होतो. वैद्यकीय भूगोलाचे अभ्यास आरोग्य आणि रोगांच्या विस्तृत अध्ययनावर आधारित असते. या अभ्यासातील मुख्य विषये मानव आरोग्य, रोगांच्या प्रसाराचे कारण, विविध प्रकारच्या आरोग्य तंत्रांचा विश्लेषण, रोगांच्या प्रसारासंबंधी ग्रामीण भूमिका, आणि अन्य विषये आहेत.

        वैद्यकीय भूगोल ही अशी अभ्यास शाखा आहे ज्यात मानवाच्या आरोग्यावर पृथ्वीच्या प्राकृतिक घटकांचा वापर आणि त्यांच्या संचाराचा अभ्यास केला जातो. या अभ्यासात, रोगाचे प्रसार आणि त्याची रोकथाम, उच्च थायरॉइड, जलरोग, खाद्य संबंधी तंत्रज्ञान, मानव आणि पशु रोगांचे संचार, आरोग्य संबंधी असंतुलन, वायु गुणवत्ता, वायु प्रदूषण, जल प्रदूषण, मानव आणि पशु पोषण आणि इतर संबंधित विषय शामिल आहेत.

        वैद्यकीय भूगोलातील अभ्यासात संचार वापरणाऱ्या प्राकृतिक घटकांच्या तज्ञांनी मानव आणि पशु आरोग्यासाठी जणू शक्य असणारे स्थानांचे अभ्यास केले जाते. उदाहरणार्थ, जलरोगांचे प्रसार कसे होते आणि त्याची रोकथाम कशी करावी हे शोधण्यात आले आहे. या अभ्यासात वायु गुणवत्ता व मानव आणि पशु पोषण आणि रोग प्रतिरोधक क्षमता समाविष्ट आहेत.

        वैद्यकीय भूगोलातील अभ्यासाच्या फायद्यांपैकी एक महत्त्वाचा फायदा आहे तो आरोग्य देखभालीतील समस्यांचे अभ्यास आहे. या अभ्यासात विविध विज्ञान विषय शामिल आहेत, जे लोकांना रोग प्रतिरोधक क्षमता सुधारण्यात मदत करू शकतात. या अभ्यासात मानव आणि पशु आरोग्य संबंधी तंत्रज्ञान शामिल आहेत जे रोगांच्या संचारासंबंधी माहिती देण्यास मदत करते.

New Shapefile Creation in QGIS

 Process of New Shapefile Creation in QGIS

Here are the steps to create a new shapefile in QGIS:

1. Open QGIS and click on the "Create a new blank project" button.

2. In the QGIS main menu, go to Layer -> Create Layer -> New Shapefile Layer.

3. In the "New Shapefile Layer" dialog box, choose the type of geometry (point, line or polygon) for the shapefile and specify the coordinate reference system (CRS) for the layer.

4. Enter a name and location for the shapefile and click on the "Add" button.

5. In the "Fields" tab of the "New Shapefile Layer" dialog box, add the attribute fields that you want to include in the shapefile.

6. Click on the "OK" button to create the new shapefile layer.

7. The new shapefile layer will be added to the Layers panel in QGIS. Right-click on the layer and select "Open Attribute Table" to view and edit the attribute table for the new shapefile.

You can now start adding features to the new shapefile by using the appropriate editing tools in QGIS. Make sure to save your edits frequently to avoid losing any work

Georeferencing Process

Georeferencing in QGIS

Georeferencing in QGIS involves the process of aligning a non-georeferenced image (e.g. a scanned map or aerial photograph) with a georeferenced dataset (e.g. a shapefile or raster layer with known geographic coordinates). Here are the basic steps to georeference an image in QGIS:

1. Load the image to be georeferenced into QGIS by clicking on the "Add Raster Layer" button and selecting the image file.

2. Load the reference layer (the layer with known geographic coordinates) into QGIS.

3. Enable the Georeferencer plugin by going to Plugins -> Manage and Install Plugins -> Installed and checking the box next to "Georeferencer GDAL".

4. Open the Georeferencer plugin by going to Raster -> Georeferencer -> Georeferencer.

5. Click on the "Open Raster" button in the Georeferencer window and select the image to be georeferenced.

6. Click on the "Add Point" button and select a point on the non-georeferenced image that corresponds to a known location on the reference layer. Enter the coordinates of the corresponding point on the reference layer and click "OK".

7. Repeat step 6 for at least three more points, making sure to choose points that are spread out across the image.

8. Click on the "Transform" button in the Georeferencer window to create a transformation between the non-georeferenced image and the reference layer.

9. Save the georeferenced image by going to File -> Save As and selecting a new file name and format for the georeferenced image.

10. Load the georeferenced image into QGIS as a new raster layer and check that it lines up correctly with the reference layer.

These are the basic steps for georeferencing an image in QGIS. However, it's important to note that the accuracy of the georeferencing depends on the quality of the reference data and the accuracy of the points chosen for the georeferencing process.

Global positioning System

 जागतिक स्थाननिश्चिती प्रणाली (Global positioning System)

जागतिक स्थाननिश्चिती तंत्राचा विकास 20 व्या शतकाच्या उत्तरार्धात झाला. जागतिक स्थाननिश्चिती प्रणाली हे तंत्र अमेरिकन शास्त्रज्ञांच्या कल्पनेतून उदयास आले. 1978 मध्ये अमेरिकन संरक्षण खात्याने उपग्रहाच्या सहाय्याने स्थाननिश्चिती तंत्र यशस्वीरीत्या कार्यरत केले. क्षेपणास्त्र प्रक्षेपणात अचूकता आणण्यासाठी या तंत्राची निर्मिती झाली. जागतिक स्थाननिश्चिती प्रणाली संयुक्त राज्य अमेरिकाच्या संरक्षण खात्याच्या मालकीची असून त्यांचाच नियंत्रणाखाली कार्यरत आहे. भूगोलशास्त्राच्या अध्ययनात पृथ्वीतलावरील प्राकृतिक व सांस्कृतिक घटकांचा अभ्यास केला जातो हा अभ्यास करीत असताना कोणत्याही प्रदेशातील ठिकाणाचे स्थान माहित असणे गरजेचे असते. कोणत्याही स्थळाचे स्थान अक्षांश, रेखांश, समुद्र सपाटीपासूनची उंची यासंदर्भात सांगितले जाते. जागतिक स्थान निश्चिती प्रणालीच्या आधारे कोणत्याही स्थळाचे स्थान सहज निश्चित करता येते.

Geographical Information System

 भौगोलिक माहिती प्रणाली

भौगोलिक माहिती प्रणाली (Geographical Information System)

रॉजर टॉमील्सन यांना भौगोलिक माहिती प्रणालीचा जनक म्हणून ओळखले जाते 15 नोव्हेंबर हा दिवस भौगोलिक माहिती प्रणाली दिन म्हणून साजरा केला जातो. भौगोलिक माहिती प्रणालीची सुरुवात साधारणतः 1961 साली कॅनडा येथे वनसंपत्तीचा नकाशा तयार करण्यातून झाली तेव्हापासून भौगोलिक माहिती प्रणाली हे तंत्रज्ञान जगभरात उपयोगात येत आहे मोठ्या प्रमाणावरील सांख्यिकीचे व्यवस्थापन व विश्लेषण करणारे प्रगतशास्त्र म्हणून त्याची वैज्ञानिक जगात गणना होऊ लागली आहे. संगणक शाखातील प्रगती, अंकीय नमुन्यात उपलब्ध होणाऱ्या सांख्यिकीतील बाद सांख्यिकीचे संग्रहण सुदूर संवेदन व सर्वेक्षण भौगोलिक माहिती प्रणाली तंत्राचा विकास सांख्यिकी व्यवस्थापन तंत्रातील प्रगती यामुळे भौगोलिक महिती प्रणाली तंत्रज्ञानाचा दिवसेंदिवस लक्षणीय विकास होत आहे. भौगोलिक माहिती प्रणालीमुळे आपण नकाशावरील दिवसेंदिवस लक्षणीय विकास होत आहे. भौगोलिक माहिती प्रणालीमुळे आपण नकाशावरील कोणत्याही घटकांतील असणारे स्थानिक संबंध तसेच विविध लक्षणे शोधू शकतो. भौगोलिक माहिती प्रणाली मार्फत भौगोलिक माहितीचे विश्लेषण करून योग्य मांडणी व सांख्यिकीचे विश्लेषण करून सूक्ष्म पर्यायांची निवड केली जाते. 

Human Geography

 मानवी भूगोल

इसवी सन पूर्व सातव्या शतकापासून लिखित स्वरूपात भूगोलाचे अध्ययन केले जात आहे. भूगोल हे एक प्राचीन ज्ञान शाखा असून भूगोलाला सर्व ज्ञान शाखांची जननी असे म्हटले जाते. इ. स. पूर्व ७व्या शतकापासून लिखित स्वरूपात भूगोलाचे अध्ययन केले जात आहे. भूगोल हे एक प्राचीन ज्ञान शाखा असून भूगोलाला सर्व ज्ञान शाखांची जननी असे म्हटले जाते. अगदी १८ व्या शतकापर्यंत भूगोलामध्ये भूपृष्ठरचना हवामान जलाशय मृदा वनस्पती व प्राणी अशा नैसर्गिक घटकांचा अभ्यास केला जात होता. जर्मन भूगोल तज्ञ फ्रेडरिक रॅटझेल यांनी 1982 मध्ये “मानववंशभूविज्ञान” (Anthropogeography) या ग्रंथामध्ये पहिल्यांदा मानवाच्या अध्ययनाला सुरुवात केली. म्हणून फ्रेडरिक रॅटझेल यांना मानवी भूगोलाचे जनक असे म्हटले जाते. तेव्हापासून भूगोलाची विभागणी प्राकृतिक भूगोल व मानवी भूगोल अशा प्रमुख दोन शाखांमध्ये केली जाते. मानवी भूगोल ही भूगोलाची महत्त्वाची शाखा मानली जाते. भूगोलाच्या अभ्यासात मानवाला केंद्रस्थानी मानून विविध मानवी क्रिया प्रक्रियांचा अभ्यास मानवी भूगोलात केला जातो.

मानवी भूगोलामध्ये मानव, मानवा भोवतालचे पर्यावरण आणि मानवी क्रिया-प्रक्रियांचा अभ्यास केला जातो. मानव आपली बुद्धिमत्ता कला कौशल्य वैज्ञानिक प्रगती व सातत्यपूर्ण प्रयत्नांच्या आधारे नैसर्गिक पर्यावरणातील भूरचना, हवामान, जलाशय, मृदा, वनस्पती, प्राणी, खनिजे या घटकांचा वापर करून आपले जीवन विकसित करत असतो. यातूनच शेती, उद्योग, वाहतूक, वसाहती, व्यापार व इतर भौतिक सेवा सुविधांची निर्मिती केली गेली आहे. या सर्वांचा समावेश सांस्कृतिक पर्यावरणात केला जातो. या सामाजिक सांस्कृतिक आर्थिक राजकीय लोकसंख्या शास्त्रीय घटकांचा अभ्यास मानवी भूगोलामध्ये केला जातो.

Physical Geography

 प्राकृतिक भूगोल :

प्राकृतिक भूगोल ही भूगोलाची एक मुख्य शाखा आहे. प्राकृतिक भूगोलामध्ये प्रकृती पृथ्वीवर असलेल्या विविध नैसर्गिक घटकांचा अभ्यास केला जातो. प्राकृतिक भूगोल ही भूगोलाची एक मुख्य शाखा आहे. प्राकृतिक भूगोलामध्ये प्रकृती पृथ्वीवर असलेल्या विविध नैसर्गिक घटकांचा अभ्यास केला जातो. पृथ्वीची निर्मिती, पृथ्वीचे अंतरंग, हवामान, वातावरण, महासागर व त्यांच्या हालचाली, मृदा निर्मिती, त्यांचे वर्गीकरण व गुणधर्म, वनस्पती व प्राणी यांचे जीवन चक्र व खगोलीय घटना या सर्वांचा अभ्यास प्राकृतिक भूगोलामध्ये होतो. प्रत्यक्ष व अप्रत्यक्षपणे मानवाची प्रत्येक कृती ही प्राकृतिक घटकाशी संबंधित आहे. त्यामुळे निसर्गातील घटकांचे मानवाने निरीक्षण केले, त्याचा वापर केला, विकास केला व यातूनच प्राकृतिक भूगोलाचा पाया घातला गेला व प्राकृतिक भूगोलाला अर्थ प्राप्त झाला.

Geography

 

भूगोल

            भूगोल हा एक प्राचीन अभ्यास विषय आहे. पृथ्वी व पृथ्वीवरील विविध घटकांशी भूगोलाचा संबंध आहे. या घटकांचा अभ्यास प्राचीन काळापासून होत आहे. म्हणूनच भूगोल या विषयाचा जन्म फार प्राचीन काळात झाला असे म्हणतात. इ.स. पूर्व तिसऱ्या शतकात ग्रीक तत्ववेत्ता इरॅटोस्थेनिस याने (भूगोल) Geography हा शब्द सर्वप्रथम वापरला. हा शब्द ग्रीक भाषेतील Geographe या शब्दापासूनयार झाला. Geographe शब्दातील Geo म्हणजे पृथ्वी व Graphe म्हणजे वर्णन होय. भूगोल म्हणजे पृथ्वीचे वर्णन करणारे शास्त्र होय. नंतर ‘भूगोल’ हे वितरणाचे शास्त्र आहे अशी व्याख्या करण्यात आली. त्यामुळे भूगोलास शास्त्रीय स्वरूप प्राप्त झाले. 16 व्या शतकात भूगोलाच्या अभ्यासात मानवाचा अंतर्भाव करण्यात आला त्यामुळे भूगोल विषयाचे स्वरूप अधिक गुंतागुंतीचे होत गेले. त्यामुळे भूगोलाच्या प्राकृतिक भूगोल व मानवी भूगोल अशा प्रमुख दोन शाखा उदयास आल्या.